4ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ερασιτεχνικής Αστρονομίας: το γεγονός και η αποτίμηση

Από τις 9 έως τις 11 Σεπτεμβρίου 2005 και στους χώρους του Ευγενιδείου πλανηταρίου διεξήχθη το 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ερασιτεχνικής Αστρονομίας. Την πολύτιμη αυτή υπηρεσία προς την ερασιτεχνική κοινότητα της πατρίδας μας είχε αναλάβει να προσφέρει η Ελληνική Αστρονομική Ένωση (ΕΑΕ).
Ας δούμε όμως βήμα – βήμα τα τεκταινόμενα του 4ου συνεδρίου δηλ. τα γεγονότα αυτής της μεγάλης γιορτής αλλά και την σημασία τους για την πορεία του θεσμού.

Πριν από την έναρξή του, το 4ο συνέδριο κληρονόμησε, δεν γνωρίζουμε πώς, ένα βάρος. Το βάρος αυτό αποτελούσε απλά την σύμπτωση χρονικά της διεξαγωγής του συνεδρίου με αυτό της ΕΛΑΣΕΤ (Ελληνική Αστρονομική Εταιρεία) το οποίο διεξήχθη στην Κεφαλλονιά από τις 10 – 11 Σεπτεμβρίου.
Η ως εκ τούτου, απώλεια της παρουσίας των ακαδημαϊκών αστρονόμων ήταν (για πρώτη φορά) εμφανής! Προσωπικότητες όπως οι κ.κ Ιωάννης Σειραδάκης (καθηγητής Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης), Χρήστος Γούδης (καθηγητής Πανεπιστημίου Πατρών, διευθυντής αστρονομικού σταθμού Πεντέλης) και άλλοι απαραίτητοι κριτές και υποστηρικτές των προσπαθειών μας ήταν απόντες.

Η συμμετοχή σε συνέδρους πραγματικά διπλασιάστηκε από τα προηγούμενα συνέδρια, 400 περίπου σύνεδροι! Αυτό βέβαια δικαιολογείται από τον τόπο διεξαγωγής την Αθήνα με τον μισό πληθυσμό της Ελλάδας.

Ο εκθεσιακός χώρος, ο πρώτος όροφος με το αποσυρθέν πλανητάριο να δεσπόζει στο μέσον, φαινόταν να είναι ο ιδανικός χώρος. Ο χώρος αυτός βάσει του προγράμματος άνοιγε για τους εκθέτες από τις 12.00 π.μ. της Πέμπτης 08/09. Οι υπεύθυνοι του Σ.Ε.Α για την ανάρτηση των εκθεμάτων του συλλόγου μας ήταν στον χώρο από τις 01.00 μ.μ.

Ημέρα 1η – Παρασκευή 09/ 09/ 2005:

Ο σύλλογός μας (από άποψη εκθεμάτων) εκπροσωπήθηκε σε μία έκταση περίπου 4 τετραγωνικών μέτρων..
Παρόντες στο 4ο συνέδριο ήταν όσα μέλη του συλλόγου μας μπόρεσαν να παραβρεθούν, σε αλφαβητική σειρά, οι εξής: Αλεξόπουλος Ηλίας, Εμμανουηλίδης Κωνσταντίνος, Ευριπιώτης Πάνος, Καρδάσης Μάνος, Λουκόπουλος Κώστας, Μαραβέλιας Γρηγόρης (εισήγηση), Πιστικούδης Γιώργος, Στέλλας Ιάκωβος, Στρίκης Ιάκωβος (εισήγηση), Στουραίτης Δημήτρης, Frederick N. Ley.

Η σύνθεσή τους είχε ως εξής:

1) Εικόνες της ανάλυσης της αντίθεσης του πλανήτη Άρη το 2003, με χάρτη της επιφανείας από παρατηρήσεις του συλλόγου μας.
2) Διαγράμματα της ανάλυσης παρατηρήσεων των Περσείδων του Γρηγόρη Μαραβέλια (εισήγηση).
3) Σύνθεση εικόνων του Ιάκωβου Στρίκη όπως και αφίσα για την ανάλυσή του επί της Ηλιακής περιοχής ΝΟΑΑ 0756 (εισήγηση).
4) Εικόνες του κομήτη Machholz του Μάνου Καρδάση.
5) Βίντεο Σελήνης, Ηλίου και πλανητών του Πάνου Ευριπιώτη διανθισμένα με πολύ καλή μουσική τα οποία προβάλλονταν στον χώρο της έκθεσης, εισάγοντας το κοινό με τον πιο ελκυστικό τρόπο στο τι μπορεί να περιμένει κανείς από το προσοφθάλμιο ενός τηλεσκοπίου στα ανάλογα ουράνια αντικείμενα.

Βέβαια ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία ενός συνεδρίου αποτελούν οι συναντήσεις των συνέδρων μεταξύ τους στον εκθεσιακό χώρο και η ανταλλαγή απόψεων. Σε πολλές περιπτώσεις τόσο ο γράφων όσο και οι υπόλοιποι συμμετέχοντες του συλλόγου μας από τις πρώτες ώρες και καθ’ όλη την διάρκεια του συνεδρίου είχαμε την ευκαιρία να προσφέρουμε αφειδώς πληροφορίες για κάθε παρατηρησιακό θέμα σε κάθε ενδιαφερόμενο.

 

Η Παρασκευή 9/9 συνεχίστηκε με τις προσφωνήσεις (αναφορά πεπραγμένων, 2004- 2005) των προέδρων όλων των συλλόγων της Ελλάδας.

Στην συνέχεια και μετά την ανασκόπηση του προγράμματος του συνεδρίου ακολούθησε η εισήγηση του Δρα. Εμμανουήλ Ράμμου (Ανώτερος Σύμβουλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος) με τίτλο: «Παρουσίαση των Δράσεων του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος και η συμβολή του στην Αστρονομία».

 

Μετά το σύντομο διάλειμμα, ακολούθησε το καλωσόρισμα του κ. Διονύση Σιμόπουλου, Διευθυντή του Ευγενιδείου Πλανηταρίου, ο οποίος μας καλωσόρισε με πολύ θερμά λόγια και τον ευχαριστούμε ιδιαίτερα όπως και για την φιλοξενία που μας πρόσφερε στο Πλανητάριο.

Η πρώτη ημέρα του συνεδρίου ολοκληρώθηκε με τις δύο εξαίρετες προβολές του πλανηταρίου για τους συνέδρους σε δύο ομάδες (μία προβολή ανά ομάδα) για την διευθέτηση του μεγάλου αριθμού των συνέδρων (περίπου 400).

Ημέρα 2η – Σάββατο 10/ 09/ 2005:

Η καθ’ αυτό ημέρα των εισηγήσεων ερασιτεχνών αστρονόμων (διατιθέμενος χρόνος 20 λετπά) με το μεγαλύτερο μέρος των εισηγήσεων σε δύο μέρη:

Ποίες εισηγήσεις ξεχωρίσαμε (κατά σειρά παρουσίασης) και γιατί:

1) Φωτομετρία μεταβλητών άστρων, Στέλιος Κλειδής.
Πολύ καλή παρουσίαση ενός αμιγώς παρατηρησιακού θέματος (Αστρική φωτομετρία με ψηφιακά μέσα, CCD) από έναν ερασιτέχνη αστρονόμο ο οποίος μετά από χρόνια προσπαθειών είναι επιτέλους στον δρόμο που είχε επιλέξει εξ’ αρχής. Του ευχόμαστε καλή συνέχεια!

2) Ομάδα έρευνας Υπερκαινοφανών εκρήξεων, Εμμανουηλίδης Κωνσταντίνος.
Χωρίς αμφιβολία, η αιχμή του παρατηρησιακού δόρατος των ερασιτεχνών αστρονόμων στην Ελλάδα αυτή την στιγμή. Ο Κ. Εμμανουηλίδης μέσα σε 4 χρόνια! Έχει καταφέρει αυτό που ένας αποφασισμένος ερασιτέχνης θα χρειαζόταν τουλάχιστον 10-15 χρόνια.

Στήνοντας όλο το σχέδιο μελέτης και τον εξοπλισμό από την αρχή μόνος του, χωρίς να εμποδίζεται από κάθε είδους κόστος, οικονομικό, προσωπικής εργασίας και στην συνέχεια οργανώνοντας μία Πανελλήνια ομάδα ελέγχου των εικόνων γαλαξιών για την εύρεση έκρηξης supernova έχει πολύ μεγάλη πιθανότητα να προσφέρει στην Ελλάδα την πρώτη ανακάλυψη υπερκαινοφανούς από ερασιτέχνες. Του ευχόμαστε καλή επιτυχία!

3) Περσείδες: τα χαρακτηριστικά της βροχής διαττόντων και παρατηρήσεις τους και παρατηρήσεις τους κατά την διάρκεια 2001-2004, Γρηγόρης Μαραβέλιας.
Μία πολύ καλή εισήγηση, με ανάλυση στοιχείων από οπτικές παρατηρήσεις διαττόντων. Η απόδειξη πως η ερασιτεχνική αστρονομία μπορεί να γίνει και με γυμνό οφθαλμό και να αποδίδει χρήσιμα αποτελέσματα. Η παρέμβαση του κ. Ματσόπουλου προσπάθησε να αναδείξει την βιντεοσκόπηση σαν μια πιο αποτελεσματική και αντικειμενική μέθοδο. Η βιντεοσκόπηση αποτελεί μία πολύ χρήσιμη μέθοδο παρατήρησης διαττόντων αλλά δεν πρέπει να συγχέεται και να συγκρίνεται τόσο άστοχα με την οπτική καταγραφή που αποτελεί αυτή τη στιγμή την πιο αξιόπιστη μέθοδο για τον χαρακτηρισμό των βροχών διαττόντων.

4) Αστρονομική Δημοσιογραφία, Αριστείδης Βούλγαρης.
Εκπληκτική παρουσίαση, μία σύνθεση παρατηρησιακών φαινομένων (κομήτης Machholz, Ηλιακές εκλάμψεις, κ.α) και δημοσιογραφικής αναφοράς με αισθητική αξία.

Στην συνέχεια, μετά το πρώτο μέρος των εισηγήσεων είχαμε την ευκαιρία ενός διαλείμματος και καθώς η όρεξη για επικοινωνία είχε ανέβει μετά από τις πολύ ενδιαφέρουσες εισηγήσεις, οι επαφές ανάμεσα στους συνέδρους και τα “πηγαδάκια” πήραν και έδωσαν.

Αμέσως μετά, σειρά είχε το β’ μέρος των εισηγήσεων:

Όλες οι εισηγήσεις και αυτού του μέρους ήταν σε γενικές γραμμές επαρκώς διαρθρωμένες εκτός από μερικά σημεία τα οποία οφείλουμε να σημειώσουμε.

1) Οι πλανήτες με μία βιντεοκάμερα, Δημήτρης Μπαλάσης.
Στην εισήγησή του ο κ. Μπαλάσης έκανε μία γλαφυρή παρουσίαση του θέματός του (πλανήτες με μία βιντεοκάμερα) με προσιτό και ελκυστικό τρόπο, ειλικρινής προς το θέμα του και την τεχνική του. Αποτελεί πραγματικότητα το ότι οι καταγραφές των χαρακτηριστικών πλανητών, (επιφάνεια – ατμόσφαιρα) μέσα από κοινές βιντεοκάμερες ή κάμερες δικτύου, δεν μπορούν να παράσχουν “αντικειμενικά” στοιχεία χρωματομετρίας. Αυτό θα μπορούσε να γίνει μόνον (!) εάν οι εικόνες είχαν γίνει με CCD κάμερα, όπου γίνονται εικόνες ασπρόμαυρες μέσα από φίλτρα R= Red, G= Green, B= Blue (RGB) και όχι από κοινές κάμερες, εξ’ αρχής έγχρωμες. Ο εισηγητής ατυχώς άρχισε να πληροφορεί το κοινό, για το ότι κατέγραψε την μεγάλη κόκκινη κηλίδα του Δία (ΜΚΚ), κίτρινη. Ενώ αυτό θα μπορούσε να ισχύει για κάποιον τόσο μεγάλο σχηματισμό θεωρούμε ότι είναι καλό να αποφεύγονται αναφορές “χρωματομετρικού” τύπου για σχηματισμούς μικρότερης έκτασης ή αντίθεσης (κοντράστ). Η χρωματική φωτομετρία σχηματισμών του πλανήτη Δία είναι ένας πολύ αυστηρός κλάδος μελέτης.

2) Η κοσμολογία σήμερα: Προβλήματα και προοπτικές, Δρ. Γιάννης Μυριτζής.
Ξεχωρίσαμε την εισήγηση του Δρ. Μυριτζή (Επίκουρος καθηγητής, Πανεπιστήμιο Αιγαίου) για την απλότητα με την οποία διαπραγματεύτηκε τόσο δυσνόητα κοσμολογικά θέματα μη αφαιρώντας κάτι από την επάρκεια των πληροφοριών. Η κατάληξη της ομιλίας του εισηγητή, και ενώ είχε κάνει μία ελκυστική και πολύ ενδιαφέρουσα ανασκόπηση των θεωριών που πασχίζουν να διερευνήσουν τον σύμπαντα χώρο και χρόνο, ήταν: “Δεν γνωρίζουμε τίποτε!” Τις θερμές μας ευχαριστίες στον Δρα Μυριτζή για την υπέροχη ομιλία του.

Η επόμενη εκδήλωση σύμφωνα με το πρόγραμμα του συνεδρίου ήταν η μετάβαση όσων συνέδρων το επιθυμούσαν στο αστεροσκοπείο Κρυονερίου.

Είναι η δεύτερη φορά που επιχειρείται κάτι ανάλογο (βραδιά εξόρμησης) στο περιθώριο του προγράμματος ενός συνεδρίου. Η πρώτη φορά ήταν η απόπειρα για ανάλογη εκδήλωση κατά την διάρκεια του 3ου Πανελληνίου συνεδρίου στην Χαλκιδική η οποία δεν ευδοκίμησε λόγω καιρικών συνθηκών.
Η αλήθεια είναι ότι βέβαια όλοι οι παρευρισκόμενοι στο Κρυονέρι, χάρηκαν την ωραία εκδρομή.

Ημέρα 3η – Κυριακή 11/ 09/ 2005:

Η τελευταία ημέρα του συνεδρίου και ως εκ τούτου και των εισηγήσεων, είχε ως εξής:

Η τελευταία αυτή σειρά εισηγήσεων αν και με ένα μόνον αμιγές παρατηρησιακό θέμα, παρουσίασε γενικότερο ενδιαφέρον και αυτό σε σχέση με την θεματολογία και την προσέγγιση κάποιων εισηγήσεων. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, το βρήκαμε σε τέσσερις εισηγήσεις και εξηγούμε κατά σειράν παρουσίασης:

1) Μελέτη της ενεργής περιοχής ΝΟΑΑ 0756, Ιάκωβος Στρίκης.
Μία εξαιρετική παρουσίαση του εισηγητή, ισορροπημένη, πολύ καλά τεκμηριωμένη με αναφορές στους ακαδημαϊκούς με τους οποίους συνεργάστηκε συμπληρώνοντας τα στοιχεία του με αρχεία παρατηρήσεων δύσκολα προσβάσιμα σε ερασιτέχνες αστρονόμους γενικώς.

2) Ανάλειμμα τα παιγνίδια του Ήλιου, Δημόκριτος Τσουκάπας.
Υπέροχη ανασκόπηση, ενθύμηση, της αστρονομικής διαδρομής του εισηγητή από την παιδική του ηλικία στο πατρικό σπίτι σε σχέση με την ανακάλυψη του αναλείμματος και την περαιτέρω εξερεύνηση των λόγων που οδηγούν σε αυτό το σχήμα. Ο κ. Τσουκάπας, κατάφερε για άλλη μία φορά να μας φορτίσει συναισθηματικά και να μας γυρίσει στις ρίζες της αγάπης μας προς την αστρονομία: Στο θαύμα της παιδικής ηλικίας που ατενίζει πλήρης θάμβους το στερέωμα ανακαλύπτοντας τον εαυτό της για πάντα. Τον ευχαριστούμε ιδιαίτερα.

3) Ο κίνδυνος του αστερία. Το σύμβολο του άστρου στην ποίηση του Τάκη Βαρβιτσιώτη, Κωνσταντίνος Ηροδότου.
Εξαιρετική ανάλυση των ουράνιων συμβόλων στην ποίηση του υπερρεαλιστή Βαρβιτσιώτη. Ο εισηγητής, γνώστης του υπερρεαλιστικού κώδικα, και ο ίδιος προφανώς ποιητής έδωσε μία αισθητική ποιότητα στον χώρο του συνεδρίου η οποία όμως δεν γνωρίζουμε κατά πόσο έγινε αντιληπτή από το σύνολο των συνέδρων. Τον συγχαίρουμε για την πρωτοβουλία του και για την αρτιότητα της προσέγγισης του.

4) What science is, Nicolas Th. Matsopoulos.
Η πρώτη και μεγαλύτερη απορία μας ήταν γιατί ένας τόσο ενδιαφέρων προβληματισμός καταγράφεται στα πρακτικά του συνεδρίου στα Αγγλικά και αναγκαστικά σε ένα επίπεδο γλώσσας που είναι αδύνατον να κατανοηθεί από τον μέσο σύνεδρο με στοιχειώδη ή καθόλου επάρκεια της γλώσσας.
Επίσης, δεν έχουμε κατανοήσει ακόμη το γιατί, τέλος πάντων ακόμη και ένα κείμενο με τις προαναφερθείσες ιδιότητες και ομολογουμένως αρετές, δεν αναπτύχθηκε κατά την διάρκεια του χρόνου που είχε στην διάθεσή του ο εισηγητής αλλά αρκέστηκε σε περιληπτικές και ασυνεχείς αναφορές στο θέμα με γενικότητες. Πάντως, οφείλουμε να μείνουμε σε μία φράση του συγκεκριμένου κειμένου η οποία μας κέντρισε το ενδιαφέρον:
” Science, above all, is a methodology.”

Το αποχαιρετιστήριο γεύμα στην συνέχεια…είχε τον λόγο, και υπήρχε εν τω μεταξύ κάποιος χρόνος για συναντήσεις με αξιοσημείωτους ανθρώπους και την αναμνηστική φωτογραφία με τα μέλη του συλλόγου μας παρόντα στο 4ο συνέδριο.

Το 4ο Πανελλήνιο συνέδριο έκλεισε τον κύκλο του με το καθιερωμένο, ως είθισται, αποχαιρετιστήριο γεύμα.

Η αποτίμηση:

Το πανελλήνιο συνέδριο ερασιτεχνικής αστρονομίας είναι αναντίρρητα πια ένας θεσμός.
Ας δούμε όμως για λίγο τα ίχνη, επί της ουσίας, που άφησε το 4ο συνέδριο.

Ήταν η πρώτη φορά που σε τέτοιο βαθμό (από το 1999, 1ο Παν. Συνέδριο στον Βόλο) η πλειοψηφία της επιστημονικής επιτροπής (3 μέλη), κ. Γούδης, κ. Σιμόπουλος, κ. Ματσόπουλος, (δύο μέλη από τον χώρο της ακαδημαϊκής αστρονομίας) απουσίασε από το σύνολο σχεδόν των συνεδριάσεων.
Ας δούμε πρώτα, την σύνθεση σε αριθμό και αντιπροσωπευτικότητα της επιστημονικής επιτροπής του 3ου Πανελληνίου συνεδρίου. Η επιτροπή στην Χαλκιδική αποτελείτο από 7 μέλη, εκ των οποίων τα τρία ήταν ακαδημαϊκοί, ένα υποψήφιος διδάκτωρ και τρία ερασιτέχνες αστρονόμοι, όλα μέλη του Ο.Φ.Α. απουσίαζαν δε τα 2. Αυτή την φορά, (4ο Συνέδριο) απουσίαζαν από τα 3 μέλη τα δύο, ο κ. Γούδης και ο κ. Σιμόπουλος. Αμφότεροι απόλυτα δικαιολογημένα. Ο μεν πρώτος λόγω διοικητικών καθηκόντων καθώς τυγχάνει ο Διευθυντής του Ευγενιδείου ιδρύματος (χώρος διεξαγωγής), αν και παρίστατο σε κάποιες, ο δε δεύτερος έπρεπε να βρίσκεται στην Κεφαλλονιά στο συνέδριο της ΕΛΑΣΕΤ τις ίδιες ακριβώς ημέρες. Έχουμε εκφράσει την απορία για το τι ευθύνεται για αυτήν την “ατυχή” σύμπτωση.

Άλλη μία πρωτοτυπία αποτέλεσαν οι παρεμβάσεις οι οποίες γίνονταν επιλεκτικά μετά το τέλος κάποιων εισηγήσεων και μάλιστα όχι από τα έδρανα των συνέδρων αλλά από το βήμα.
Στα προηγούμενα συνέδρια, οι προεδρεύοντες των συνεδριάσεων από τον Βόλο μέχρι την Κέρκυρα και την Χαλκιδική, κράτησαν το τυπικό της εναλλαγής του προεδρεύοντος στελεχώνοντας την διαδικασία από τους προέδρους των παρισταμένων συλλόγων. Ο ρόλος των προεδρευόντων ήταν επικουρικός προς τους ομιλητές όσον αφορά τον εξοπλισμό ή τον έλεγχο της τήρησης της διαδικασίας και μόνον.
Αυτό που μας προβλημάτισε ήταν ουσιαστικά η δυσλειτουργία της επικοινωνίας έδρας – εισηγητών – συνέδρων λόγω των προαναφερθέντων με αποτέλεσμα την αποδυνάμωση της πολυφωνίας, με συνεχείς παρεμβάσεις υπερβολικές σε έκταση και σε πολλές περιπτώσεις άστοχες.

Συνολικά, η όλη εκδήλωση πιστεύουμε ότι ωφέλησε σε γενικές γραμμές τους συνέδρους αν μη τι άλλο για τις πολύτιμες συναντήσεις και τις εμπειρίες που αποκόμισαν.
Θέλουμε να πιστεύουμε, ότι η καλόπιστη κριτική με μόνο στόχο την βελτίωση ενός ομολογουμένως ανεπανάληπτου θεσμού θα βοηθήσει προς την κατεύθυνση του κοινού μας στόχου: Το ξεδίπλωμα της Ερασιτεχνικής Αστρονομίας στην πατρίδα μας!